Kledingstoffen en hun eigenschappen, stof tot nadenken...

Wat is duurzaam?

Aan elke stof voor de kleding die we gebruiken kleven voor- en nadelen als het gaat om duurzaamheid. De productie van kledingstoffen heeft een grote impact op het milieu vanwege het gebruik van chemische stoffen, maar ook vanwege het enorme verbruik van energie, water en landbouwgrond. Voor kledingstoffen die minder impact hebben op het milieu moet er gekeken worden naar de herkomst van de vezels, de grondstoffen, het verwerkingsproces en arbeidsomstandigheden. Het is een afweging van al deze verschillende factoren om een stof duurzaam te kunnen noemen.

Stoffen voor kleding bestaan uit verschillende grondstoffen, deze zijn verdeeld in drie groepen:
- Natuurlijke vezels: plantaardige/dierlijke oorsprong (katoen, linnen, jute, wol en zijde)
- Kunstmatige vezels op natuurlijke basis: plantaardige oorsprong (viscose, acetaat, lyocell, modal, Tencel)
- Kunstmatige vezels op synthetische basis (polyester, polyamide, polyacryl, elastaan, lycra en meer

De stoffen uit de laatste groep zijn plastics en helemaal niet duurzaam, integendeel. Deze worden daarom ook niet genoemd.

Katoen

Katoen is wel de allermeest omstreden maar ook de meest gebruikte stof voor kleding. Katoen heeft veel goede eigenschappen maar de traditionele teelt ervan is een van de meest milieuonvriendelijke ter wereld. Het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen is enorm en het waterverbruik is duizelingwekkend: 10.000 liter water en 325 gram pesticiden voor het fabriceren van 1 spijkerbroek. Dan hebben we het nog niet eens over de uitstoot van tien kilo CO² voor deze ene spijkerbroek, de genetische modificatie van de katoenplant, het chemisch ontbladeren van de planten voor het machinaal plukken van de katoenbolletjes of de vele slachtoffers die vallen door ernstige ziekten die direct gerelateerd zijn aan de katoenteelt.

Katoen wordt na de oogst ook nog bewerkt met allerlei vervuilende chemische stoffen (kleuren, ontkreuken), de restanten hiervan die achterblijven in de stof kunnen allergieën veroorzaken. Katoen groeit alleen in bepaalde streken (Centraal en Zuid Amerika, Azië) en moet dus ingevoerd worden waardoor het ook nog vele kilometers af moet leggen.

BIO katoen

Bij de teelt van BIO katoen worden geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. De BIO katoen wordt met de hand geplukt, de planten worden dus niet van tevoren chemisch ontbladerd.

BIO katoen is duurzaam geteeld en gezonder voor de mens en natuur. Let er wel op dat de textiel een BIO katoen keurmerk als GOTS (Global Organic Textile Standard), BCI (Better Cotton Initiative) of Fairtrade cotton heeft.

Linnen

Net als hennep wordt vlas, de grondstof van linnen, al eeuwenlang verbouwd en gaat zelfs terug tot 8000 voor Christus. De hele vlasplant kan gebruikt worden en van de zaden (lijnzaad) wordt o.a. lijnzaadolie gewonnen. Vlas gedijt ook op arme grond en heeft, vergeleken met katoen, veel minder water nodig.

De vlasvezels zijn sterker dan die van katoen waardoor de linnen kleding veel langer mee gaat. Ook heeft linnen een natuurlijke afweer tegen motten en een anti-bacteriele werking. Linnen wordt, naarmate langer gedragen, zachter en sterker en is warmte regulerend (verkoelend bij warmte en houdt warmte vast bij kou).

Het spinnen van linnen garens is nogal arbeidsintensief, dit maakt de stof duurder. Linnen kreukt ook waardoor het gestreken moet worden.

Linnen stof of kleding met het GOTS (Global Organic Textile Standard) keurmerk is biologisch geteeld.

Hennep

Hennep is al zo oud als de mensheid en werd o.a. gebruikt als grondstof voor textiel en papier. De eerste Levi´s spijkerbroeken werden gemaakt van hennepdenim. De zaden zijn geschikt als voedsel (superfood) en als grondstof voor olie en zeep.

Hennep is een natuurlijke stof uit de vezels van de hennepplant en is heel sterk. De gekweekte hennep bevat geen verdovende stoffen maar helaas wordt de plant vaak verward met dat andere familielid.  Door deze onwetendheid is hennep, totaal onterecht, in een negatief daglicht komen te staan.

Hennep kan bijna overal ter wereld verbouwd worden heeft niet veel nodig om te groeien, de opbrengst per m² is 3x groter dan dat van katoen. Er zijn geen pesticiden en chemicaliën nodig bij het verbouwen, hennep is namelijk resistent tegen schimmels en bacteriën en voorkomt de groei van onkruid op een natuurlijke manier. De plant groeit heel snel en put de grond ook niet uit omdat de plant zijn blad laat vallen waardoor de grond gevoed wordt met organisch materiaal. De gevormde laag van de bladeren zorgt ervoor dat de grond vochtig blijft. Een ander belangrijke eigenschap van hennep is dat de diepe, fijne wortels de bodem gezond houden en giftige stoffen uit de bodem en uit afvalwater kunnen halen. Ook geeft de plant 60-70% van de voedingsstoffen die hij gebruikt om te groeien weer terug aan de bodem en kan het wel 15 ton CO² opnemen per hectare. Bij de productie van hennep is veel minder water nodig dan bij de productie van katoen, hennep heeft genoeg aan af en toe wat regen.  

De structuur van de stof lijkt op dat van linnen en behoud zijn goede eigenschappen en kwaliteit ook na talloze keren wassen. Door de lange sterke vezels is stof van hennep vier keer sterkter dan katoen en kreukt nauwelijks. Stof van hennep neemt snel vocht op, is antibacterieel, droogt snel en draagt koel in de zomer en warm in de winter. 

Doordat de industrie nog niet goed op het verwerken van hennepvezels is afgestemd, is het nog moeilijk (en vaak duur) om hennepvezels machinaal en daarmee op grotere schaal te verwerken. Hierdoor wordt het nog relatief weinig gebruikt wordt in kleding. Veel grote merken hebben de voordelen van hennep echter al ontdekt. Hierdoor neemt de populariteit steeds verder toe en zal de productie van hennep alleen maar toenemen 

Hennep is uiteraard volledig biologisch afbreekbaar.

Kies voor  GOTS (Global Organic Textile Standard) gecertificeerde hennep als een super keuze wat duurzaamheid betreft!

Ramie

Ramie wordt al bijna 6000 jaar in China verbouwd, het is een sterke vezel die ook wel ‘Chinees gras’, ‘Chinees linnen’ of ‘Ramee’ wordt genoemd. Het draad is erg fijn en wordt traditioneel met de hand geweven tot een bijna transparante, witte stof.

Boehmeria is de meest voorkomende plantensoort waar de ramie stof van wordt gesponnen. De plant is familie van de brandnetel en groeit het beste in een regenachtig en warm klimaat, vandaar dat het grotendeels in Azië wordt geproduceerd. De plant is meerjarig, wordt 1 tot 2,5 meter hoog en kan onder goede omstandigheden wel 6 keer per jaar geoogst worden. De vezel is te vergelijken met andere vezels zoals hennep en brandnetel omdat het minimale hoeveelheden water nodig heeft en zonder pesticiden kan groeien. De ramie vezels zijn daarnaast oogverblindend wit waardoor het niet gebleekt hoeft te worden en uiteraard is ramie biologisch afbreekbaar.

Ramie is zacht en heeft een natuurlijke glans maar is ook heel sterk, het gaat tot 8 maal langer mee dan katoen. Daarnaast krimpt het niet bij het wassen en is het resistent voor bacterien en is de stof sterk absorberend. Ramie is wel een vrij stugge, niet elastische stof die door gebruik steeds soepeler wordt. Net als linnen kreukt ramie wel maar is goed te strijken.

De plakkerige vezels van ramie moeten worden schoongemaakt door middel van chemicaliën. Alleen de met de hand verwerkte ramie kan tot een super duurzame stof gerekend worden.  GOTS (Global Organic Textile Standard) gecertificeerde ramie is de één na beste keuze.

Bamboe

Bamboe is een snelgroeiende grassoort die geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen nodig heeft en verbruikt veel minder water dan katoen.

Bamboe stof heeft een ´groen´ imago maar dat is niet terecht en´bamboe’ is ook een misleidende naam voor de stof. Om de stof te verkrijgen moet de bamboe (net als bij viscose) intensief chemisch bewerkt worden met stoffen die schadelijk zijn voor mens en milieu.  Veel ‘bamboe’ kleding is eigenlijk een half-fabrikaat op basis van bamboe met een synthetische/chemische stof. Bamboetextiel is in vrijwel alle gevallen bamboe viscose of bamboe rayon. De geclaimde anti-bacteriele werking van bamboe is niet bewezen.

Er bestaan er ook milieuvriendelijke manieren om bamboe te verwerken tot textiel, deze vergen alleen wat meer tijd en hebben daardoor niet de voorkeur van fabrikanten. 

Het is beter om, in plaats van 'bamboe' stof, een duurzaam geproduceerde viscose (Tencel®, Lyocell of modal) te kiezen.

Wol

Wol bestaat uit de speciale haren van de vacht van bepaalde dieren, het schaap is een bekende leverancier van wol maar er zijn ook geiten, alpaca's, wolvarkens, paarden, jaks, kamelen en konijnen die speciale wol leveren. Wol is een natuurlijke en hernieuwbare grondstof en wordt al sinds mensenheugenis gebruikt voor kleding, dekens enz.

Wol verschilt van gewoon haar omdat het een soort schubben heeft en gekroest is. Dit maakt dat wol makkelijk gesponnen kan worden. de vezels grijpen bij het spinnen in elkaar en blijven zo op hun plaats. Wol is ook heel elastisch en daardoor niet erg gevoelig voor kreuken. Ook heeft het bijzondere isolerende eigenschappen door de structuur waardoor het warm aanvoelt in de winter en koel in de zomer. Wol kan ook heel veel vocht opnemen, is antistatisch en trekt geen vuil aan. Wol behoud zijn eigenschappen heel lang (ongeveer 80 jaar) zodat je een leven lang met een wollen trui kan doen.

Bij de verwerking van wol worden water, zeep en natriumcarbonaat (soda) gebruikt om de wol schoon te maken. Later als de draad gesponnen is wordt deze nog (al dan niet natuurlijk) gekleurd.

Wol is een 100% natuurlijke en duurzame grondstof en volledig afbreekbaar.

Bij de produktie van de angora van konijnen en mohair van geiten worden de dieren vaak wreed behandeld en is het beter om diervriendelijk geproduceerde wollen items te kopen.

Kies voor wollen stof met het GOTS (Global Organic Textile Standard) keurmerk.

Zijde

Al 3000 jaar voor onze jaartelling werd zijde in China gebruikt om er prachtige, glanzende kledingstukken voor de koning ervan te maken. Toen was zijde heel kostbaar maar nog steeds is het een zeer exclusieve stof. 

Zijde is een natuurproduct van de zijderups en soms van een specifieke spinnensoort. Om zijderupsen kweken en te voeden worden er witte moerbeibomen geteeld. De zijderupsen leveren de mooiste en fijnste zijde wanneer zij uitsluitend blad van de witte moerbei eten. Voordat de zijderups in een mot transformeert, maakt deze een cocon om zich heen om in te verpoppen. De gekweekte zijdemotten kunnen niet vliegen of overleven in het wild en leven slechts een paar dagen om zich voort te planten. Wilde zijdemotten 'eten' zich na de metamorfose door de cocon heen naar buiten. Als de zijde-industrie deze cocons zou gebruiken, zijn de gebroken draden veel korter en minder waard dan de zijdedraden van de complete cocon.

Om de zijdedraad te winnen als deze op zijn mooist en langst is, worden de (verdoofde) poppen in de cocon verhit. De cocons worden afgewikkeld, waarna de zijdedraden klaar zijn voor gebruik. De overgebleven poppen van de zijderupsen worden in zijdeproducerende landen gegeten als snack of worden gebruikt als voer voor reptielen, vogels enz.

Insectvriendelijkere alternatieven zijn wildzijde en ahimsazijde. Voor wildzijde worden Tussah zijderupsen gekweekt. Deze rupsen mogen zich wel verpoppen, men gebruikt de (beschadigde) cocon om tot zijdedraad te weven. Ahimsazijde of ‘peace silk’ wordt in India gemaakt van cocons van de Erimot, die, nadat de insecten zijn uitgevlogen, worden verzameld.

Zijde is zacht en soepel, draagt heerlijk en brandt niet, neemt veel vocht op en ideaal voor mensen met huidallergie. Uiteraard is zijde volledig biologisch afbreekbaar.

Kies voor de insectvriendelijkere alternatieven als je dat wilt.

Leer

Leer wordt al duizenden jaren door de mens gebruikt voor de meest uiteenlopende doeleinden. Tegenwoordig is het een discutabel product geworden en lopen meningen hierover sterk uiteen. Om niet meteen maar een conclusie te trekken alle 'voors en tegens' op een rijtje.

Het meeste leer dat gebruikt wordt is voor 90% afkomstig uit de vleesindustrie. De dieren (meest koeien) worden dus gebruikt voor vlees én leer, ze worden niet speciaal geslacht om schoenen of tassen van te maken. Het zou namelijk veel te duur worden om de dieren enkel te houden voor hun huid. De markt van 'goedkoop' leer wordt eigenlijk overeind gehouden door de vleesindustrie. Bij exotische leersoorten zoals dat van krokodillen en slangen en speciaal leer voor haute couture of exclusieve lederen bekleding worden dieren wel alleen voor hun huid gefokt. Dit is echter een kleine, exclusieve en kostbare markt.

Leer wordt chemisch gelooid waarvoor o.a. chroom gebruikt wordt en het proces verbruikt veel water (300 liter water op 1 kilo leer). De chemische leerlooierijen zijn vaak te vinden in lage-lonen-landen (o.a. India) en de, vaak zeer jonge, arbeiders daar lopen grote gezondheidsrisico's omdat zij geen beschermende kleding dragen. Het oppervlaktewater wordt ernstig vervuild door deze chemische leerlooierijen omdat het afval rechtstreeks in de rivieren wordt geloosd. Bij chemisch gelooid leer is het dus belangrijk om voor Europese leerlooierijen te kiezen. De Europese milieuwetgevingen behoort tot de strengste ter wereld, waardoor je er (bijna) zeker van bent dat er geen schadelijke stoffen in het milieu belanden. 

Ambachtelijke leerlooierijen in Nederland (en België) bestaan nog steeds: Van Buren Bolsward (sinds 1861) is de enige schapenvachtlooierij van Nederland. Van ruwe schapenvachten worden op duurzame wijze vacht- en leerproducten gemaakt. Hulshof Royal Dutch Tanneries (sinds 1847) is volgens eigen zeggen de ‘groenste looierij ter wereld’. Vitalco is een kalfsvlees verwerkend bedrijf met een eigen looierij, 100% traceerbaar kalfsleer voor het hogere segment. In Belgie is er het familiebedrijf Altan in Zulte (ruim 100 jaar ervaring in ambachtelijke leerlooien). Ook bij familiebedrijf Radermecker (sinds 1870) wordt het leer gelooid door middel van plantaardige tannines. Dit bedrijf maakt alleen gebruik van koeienhuiden uit Frankrijk en Duitsland en is betrokken bij alle stappen van het slachthuis tot het eindproduct. Het bedrijf levert enkel producten op vraag waardoor er geen overproductie is.

De belangrijkste certificaten voor leer zijn LEATHER STANDARD van OEKO-TEX®, een wereldwijde onafhankelijk certificatiesysteem. Daarnaast heeft het label NATURLEDER richtlijnen opgesteld voor de productie van grondstof tot verkoop, alsook het gebruik van het afgewerkte leder.

Leer is ondanks alles een mooi en duurzaam product dat (meestal) biologisch afbreekbaar is en goed te repareren is. Leer gaat ook heel lang mee: van een oude leren jas kan ook nog een mooie tas gemaakt worden. Als je een beetje zuinig bent op die mooie tas kunnen misschien je kinderen en kleinkinderen er ook nog van genieten... Tweedehands kopen is ook een goede optie.

Wil je persé iets nieuws van leer kopen let dan op de bovengenoemde certificaten en of het leer uit Europa komt. 

Alternatieven voor leer

- Vegan leer is een modieuze naam voor nepleer dat is gemaakt van PU (polyurethaan) of PVC (polyvinylchloride). Het is geen leer maar een niet afbreekbaar plastic en heeft een grotere impact op het milieu dan echt leer. Ook komen er bij nepleer microplastics vrij en gaat het veel minder lang mee dan echt leer. Absoluut niet duurzaam.

Alternatief leer of echt 'vegan' leer van planten staat qua ontwikkeling nog in de kinderschoenen en er zijn goede en minder goede resultaten:

- Ananasleer of 'Piñatex': het is jammer dat Piñatex niet biologisch afbreekbaar is omdat er ook gebruik wordt gemaakt van op aardolie gebaseerde harsen. Bij de teelt van ananas wordt gebruik gemaakt van chemische bestrijdingsmiddelen.

- Papierleer, paddenstoelenleer (MuSkin) of appelleer (Frumat) ziet er uit als echt leer. Helaas nog niet ruim verkrijgbaar hoewel de vraag ernaar groot is. Het Antwerpse merk Komrads verkoopt sneakers van appelleer.

- Kurk ziet er niet uit als leer maar het is wind- en waterdicht en bestand tegen extreme temperaturen. Kurk is de bast van de kurkeik dat om de negen jaar wordt geoogst. De kurk wordt zes maanden gedroogd en daarna gekookt en gestoomd om het glad en buigzaam te maken. Het wordt samengeperst in grote blokken waar weer dunne vellen kurk af gesneden worden. Het is dier- en milieuvriendelijk en volledig biologisch afbreekbaar. Er zijn o.a. Lebron X Kurksneakers geproduceerd door Nike en ook het merk Vans gebruikt kurk in de schoenen.

 Lyocell, modal, Tencel®*

Stof van lyocell, modal of Tencel® is een ‘natuurlijke kunstvezel’ gemaakt van houtpulp. Lyocell wordt gemaakt van het hout van de eucalyptusboom. Tencel® komt van hout uit duurzaam beheerde bossen in Zuid Afrika. De bast van de bomen wordt verwijderd en de kale stammen worden versnipperd. De houtsnippers worden vermengd met een chemische stof waardoor een vloeibaar, stroperig mengsel ontstaat. Hiervan worden vervolgens lange draden ‘getrokken’. De chemische stoffen om de houtpulp te bewerken worden steeds weer hergebruikt waardoor deze niet in de natuur terecht komen (gesloten systeem). Bijkomend voordeel is dat er veel minder kleurstof nodig is om de stof te kleuren.

Lyocell/modal/Tencel® heeft de mooie, luxe en gladde structuur als zijde en is bovendien volledig biologisch afbreekbaar. De stof is sterk absorberend en ademend.

* Tencel® is een gepatenteerde merknaam van de Oostenrijkste textielfabrikant Lenzing.

Viscose, rayon, cupro

Viscose of rayon stof is een soepel vallende, gladde stof en wordt gemaakt van cellulose (houtpulp). De herkomst van de houtpulp is vaak onbekend en afkomstig uit niet duurzaam beheerde bossen. De fabricage van deze stoffen lijkt op die van lyocell/modal alleen worden de chemische stoffen voor de bewerking niet hergebruikt. Cupro wordt gemaakt van de cellulose van katoenafval (de schil dat om de katoenpluis heen zit) of bamboe. De kledingstoffen van viscose, rayon en cupro zijn allemaal volledig biologisch afbreekbaar.

Viscose, rayon en cupro stof draagt heerlijk luchtig en is ideaal voor zomerkleding als blouses en jurken.

Als je iets nieuws wilt kopen van deze stof kies dan voor de betere versie van viscose: lyocell, Tencel® of modal!

Acetaat

Acetaat of cellulose acetaat. Het is wederom een geproduceerde vezel van cellulose, gewonnen uit katoenafval en/of houtpulp. De fabricage is ongeveer hetzelfde als dat van viscose, rayon etc. Acetaat is voor het eerst geïntroduceerd tijdens de Eerste Wereldoorlog als een lichte coating voor vliegtuigvleugels en is daarna verder ontwikkeld tot vezel voor kledingstoffen.

Acetaat wordt meestal gebruikt als voeringstof omdat het zo licht van gewicht is. Acetaat is biologisch afbreekbaar.

Synthetische stoffen zoals acryl, polyester, polyamide, nylon, elastaan, terlenca. fleece e.a., of stoffen gemaakt van gerecycled plastic of gerecyclede PET flessen geven microplastics af. Ook kleding van gemengde grondstoffen zoals b.v. linnen vermengd met polyamide, viscose vermengd met polyester, wol vermengd met acryl, katoen vermengd met elastaan geven microplastics af. Deze gemengde stoffen zijn bovendien niet recyclebaar.

Was kleding van deze synthetische stoffen in een Guppyfriend waszak zodat de plastic vezels niet in de oceanen terechtkomen. Een betere oplossing is om deze stoffen helemaal niet meer te dragen en te kopen, óók geen zogenaamde ‘duurzame’ gerecyclede polyester kleding of mengsels hiervan want: plastic blijft plastic! Ben er van bewust dat synthetische kleding zijn plastic vezels overal verliest en rondstrooit, waar je ook bent.

Meer weten over de vervuilende kledingindustrie? Klik hier!